Παρασκευή 25 Φεβρουαρίου 2011

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 1

Γ. Βιζυηνός
«Το αμάρτημα της μητρός μου»
πφερον λοιπν κα κατ τς πομνας νκτας τς φρικισεις κενας μετ ναγκαστικς στωικτητος κα ξετλουν προθμως τ καθκοντ μου, προσπαθν ν καταστ σον τ δυνατν ρεσττερος.
ναπτον πρ, φερον νερν κα σκοπιζα τν κκλησαν, ταν το καθημεριν. Τς ορτς κα Κυριακς, κατ τν ρθρον, χειραγγουν τν δελφν μου, ν σταθ κτω π τ εαγγλιον, τ ποον νεγγνωσκεν λειτουργς π τς ραας Πλης. Κατ τν λειτουργαν, πλωνα χαμα τ χρμι, π το ποου πιπτεν σθενς πρμυτα, δι ν περσουν τ για π πνω της. Κατ δ τν πλυσιν, φερον τ προσκφαλν της νπιον τς ριστερς το ερο θρας, δι ν γονατζ π' ατο, ς πο ν ξεφορσ παππς πνω της κα ν τς σταυρσ τ πρσωπον μ τν Λγχην, ψιθυρζων τ “Σταυρωθντος σου Χριστ, νηρθη τυραννς, πατθη δναμις το χθρο, κτλ.
Κα ες λα τατα μ παρηκολοθει πτωχ μου δελφ μ τν χρν κα μελαγχολικν της ψιν, μ τ ργν κα ββαιον βμα της, λκουσα τν οκτον τν κκλησιαζομνων κα προκαλοσα τς εχς ατν πρ ναρρσες της· ναρρσεως, τις δυστυχς ργει ν πλθ.
π' ναντας, γρασα, τ ψχος, τ σνηθες κα, μ τ να, φρικαλον τν ν τ να διανυκτερεσεων δν ργησαν ν πιδρσουν βλαβερς π τς σθενος, τς ποας κατστασις ρχησε ν μπνέῃ τρα τος σχτους φβους.
μτηρ μου τ ννησε, κα ρχησε, κα ν ατ τ κκλησίᾳ ν δεικνύῃ θλιβερν διαφοραν πρς πν ,τι δν το ατ σθενς. Δεν νοιγε τ χελη της πρς οδνα πλον, ε μ πρς τν ννι κα πρς τος γους, σκις προσηχετο.
Μαν μραν τν πλησασα παρατρητος, ν κλαιε γονυπετς πρ τς εκνος το Σωτρος.
- Πρε μου ποιο θλεις, λεγε, κα φησ μου τ κορτσι. Τ βλπω πς ενε γι ν γν. νθυμθηκες τν μαρταν μου κα βλθηκες ν μο πρς τ παιδ, γι ν μ τιμωρσς. Εχαριστ σε, Κριε!
Μετ τινας στιγμς βαθεας σιγς, καθ' ν τ δκρυ της κοοντο στζοντα π τν πλακν νεστναξεν κ βθους καρδας, δστασεν λγον, κα πειτα πρσθεσεν
- Σο φερα δο παιδι μου στα πδια σου... χρισ μου τ κορτσι!
ταν κουσα τς λξεις τατας, παγερ φρικασις διτρεξε τ νερα μου κα ρχησαν τ ατα μου ν βοΐζουν. Δν δυνθην ν' κοσω περιπλον. Καθ' ν στιγμν εδον, τι μτηρ μου, καταβληθεσα π φοβερς γωνας, πιπτεν δρανς π τν μαρμρων, γ ντ ν δρμω πρς βοθειν της, πωφελθην τν εκαιραν ν φγω κ τς κκλησας, τρχων ς ξαλλος κα κβλλων κραυγς, ς ἐὰν πελει ν μ συλλβ ρατς ατς θνατος.
Ο δντες μου συνεκροοντο π το τρμου, κα γ τρεχον, κα κμη τρεχον. Κα χωρς ν τ ννοσω, ερθην ξαφνα μακρν, πολ μακρν τς κκλησας. Ττε στθην ν πρω τν ναπνον μου, κ' τλμησα ν γυρσω ν δ πσω μου. Κανες δν μ' κυνγει.
ρχησα λοιπν ν συνρχωμαι λγον κατ' λγον, κα ρχησα ν συλλογζομαι.
νεκλεσα ες τν μνμην μου λας τς πρς τν μητρα τρυφερτητας κα θωπεας μου. Προσεπθησα ν νθυμηθ μπως τς πταισα ποτ, μπως τν δκησα, λλ δν δυνθην. πεναντας ερισκον, τι φ' του γεννθη ατ δελφ μας, γ, χι μνον δν γαπθην, πως θ τ πεθμουν, λλ τοτ' ατ παρηγκωνιζμην λονν περισστερον. νθυμθην ττε, κα μο φνη τι νησα, διατ πατρ μου συνεθιζε ν μ νομζη τ δικημνο του. Κα μ πρε τ παρπονον κα ρχησα ν κλαω. ! επον, μητρα μου δν μ γαπ κα δν μ θλει! Ποτ, ποτ πλον δν πηγανω ες τν κκλησαν! Και διηυθνθην πρς τν οκαν μας, περλυπος κα πηλπισμνος.
μτηρ μου δν ργησε ν μ κολουθσ μετ τς σθενος. πειδ ερες, στις, ταραχθες π τν κραυγν μου, μβκεν ες τν κκλησαν, ταν εδε τν σθεν, συνεβολευσε τν μητρα μου ν τν μετακομσ.


γ κουον, κα φηνα τ δκρυα μου ν ρωσι σιγαλ, λλ δν τλμων ν κινηθ. Αφνης σθνθην εωδαν θυμιματος!
- ! επον, πθανε τ καϋμνο τ ννι μας! -Και τινχθην π τ στρμα μου.
Ττε ερθην νπιον παραδξου σκηνς.
σθενς νπνεε βαρως, πως πντοτε. Πλησον ατς το τοποθετημνη νδρικ νδυμασα, καθ' ν τξιν φορεται. Δεξιθεν σκαμνον σκεπασμνον μ μαρον φασμα, π το ποου πρχε σκεος πλρες δατος κα κατρωθεν δο λαμπδες ναμμναι. μτηρ μου γονυπετς θυμαζε τ' ντικεμενα τατα προσχουσα π τς πιφανεας το δατος.
Φανεται τι κιτρνισα π τν φβον μου. Διτι ς μ εδεν, σπευσε ν μ καθησυχσ.
- Μ φοβεσαι, παιδκι μου, μ επε μυστηριωδς, εναι τ φορματα το πατρς σου. λα, παρακλεσ τον κα σ ν λθ ν γιατρψ τ ννι μας.
Και μ βαλε ν γονατσω πλησον της.
- λα πατρα -ν μ πρς μνα - γι ν γιν τ ννι! -νεφνησα γ διακοπτμενος π τν λυγμν μου. Κα ρριψα π τς μητρς μου παραπονετικν βλμμα, δι ν τ δεξω πς γνωρζω, τι παρακαλε ν' ποθνω γ ντ τς δελφς μου. Δν σθανμην νητος τι τοιουτοτρπως κορφωνα τν πελπισαν της! Πιστεω ν μ' συγχρησεν. μην πολ μικρς ττε, κα δν δυνμην ν ννοσω τν καρδαν της.
Μετ τινας στιγμς βαθεας σιγς, θυμασεν κ νου τ πρ μν ντικεμενα, κα πστησεν λην ατς τν προσοχν π το δατος, τ ποον ερσκετο ες τ π το σκαμνου ερχωρον σκεος.
Αφνης μικρ χρυσαλς, πετξασα κυκλικς π' ατο, γγισε μ τ πτερ της, κα τραξεν λαφρς τν πιφνειν του.
μτηρ μου κυψεν ελαβς κα καμε τν σταυρν της, πως ταν διαβανουν τ για ν τ κκλησίᾳ.
- Κμε τ σταυρ σου, παιδ μου! ψιθρισε, βαθως συγκεκινημνη κα μ τολμσα ν ψσ τ μματα.
γ πκουσα μηχανικς.
ταν μικρ κενη χρυσαλς χθη ες τ βθος το δωματου, μτηρ μου νπνευσεν, σηκθη λαρ κα εχαριστημνη, κα - πρασεν ψυχ το πατρα σου! - επε, παρακολουθοσα εστι τν πτσιν το χρυσαλιδου μ βλμματα στοργς κα λατρεας. πειτα πιεν π το δατος κα δωκεν κα ες μ ν πω.


Κα εχαμε πι τν ννιν τ μτια μας. Κα ζολευες σ, κα γεινες το θανατ π τ ζολια σου.
πατρας σου σ λεγε τ δικημνο του, γιατ σ' πκοψα πολ 'νωρς, κα μ' μλωνε καμμι φορ, γιατ σ 'παραμελοσα. Κ' μνα καρδι μου ρργιζε, 'σν σ' βλεπα ν χαλνς. Μ, λα πο δν μποροσα ν' φσω τν ννι π τ χρια μου! φοβομην πς κθε στιγμ 'μπορε ν τς συμβ τποτε. Κα πατρας σου μακαρτης, σο κα ν 'μλωνε κ' κενος, τν θελε πι ν μ στξ κα τν βρξ!
Μ κενο τ ελογημνο, σο περισστερα χδια, τσο λιγτερην γεα. λεγες πς μετνοιωσεν Θες γιατ μς τ δωκε. σες σασθε κκκινα κκκινα, κα ζωηρ κα σερπετ. κενο, συχο κα σιγαν κα ρρστιρικο! ταν τ βλεπα τσι χλωμ χλωμ, μο ρχετο ες τν νο μου τ πεθαμνο, κα δα πς γ τ θαντωσα ρχησε ν 'ξανακυριεύῃ μσα μου. ς πο μιν μρα πθανε κα τ δετερο!
ποιος δν τ δοκμασε μοναχς του, παιδ μου, δν 'ξερει τ πικρ ποτρι ταν κενο. λπδα ν κνω λλο κορτσι δν ταν πλον. πατρας σου εχ' ποθνει. ν δν ερσκετο νας γονις ν μ χαρσ τ κορτσι του, θελα πρω τ βουν ν φγω.
λθεια πο δν βγκε καλγνωμο. Μ σο τ εχα κα τ ‘κδευα κα τ 'κανκευα, θαρροσα πς τ εχα 'δικ μου, κα 'ξεχνοσα 'κενο πχασα, κ' μρωνα τη συνεδησ μου.
Καθς τ λγ' λγος, ξνο παιδ 'ναι παδεψι. Μ γι μνα παδεψι ατ εναι παρηγορι κ' λαφροσνη. Γιατ σο περισστερο τυρρανηθ κα χολοσκσω, τσο 'λιγτερο θ μ παιδψ Θες γι τ παιδ 'πο πλκωσα.
Γι' ατχς τν εχ μου- μ μ γυρεεις ν διξω τρα τν Κατερινι γι ν πρω να παιδ καλγνωμο κα προκομμνο.
- χι, χι, μητρα! νκραξα διακψας ατν κραττως. Δν γυρεω τποτε. στερα π' σα μ' φηγθης, σ ζητ συγχρησι δι τν σπλαγχναν μου. Σε πσχομαι ν' γαπ τ Κατερινιν τν δελφ μου, κα ν μ τς επω τποτε πλον, τποτε δυσρεστο.
- τσι νχς τν εχ το Χριστο κα τς Παναγας! Επεν μτηρ μου ναπνεσασα. Γιατ, βλπεις, τνεσε καρδι μου τ πολλακαμμνο, κα δν θλω ν τ κακολογονε. 'Ξρω κ' γ, μαθς; Τς Τχης τανε; το Θεο τανε; Τσο κακ κα νεπιδξια πο εναι -τν 'πρα στ λαιμ μου, τελεωσε.
κμυστρευσις ατη καμε βαθυττην π' μο ντπωσιν. Τρα μο νογησαν ο φθαλμο, κα κατλαβα πολλς πρξεις τς μητρς μου, α ποαι πτε μν φανοντο ς δεισιδαιμονα, πτε δ ς ατχρημα μονομανας ποτελσματα. Τ φοβερν κενο δυστχημα πηρασε τσον πολ τν βον της λον, σ μλλον πλ κα νρετος κα θεοφοβουμνη τον μτηρ μου. συνασθησις το μαρτματος, θικ νγκη τς ξαγνσεως κα τ δνατον τς ξαγνσεως ατο φρικτ κα μελικτος Κλασις! π εκοσιοκτ τρα τη βασανζεται τλαινα γυν χωρς ν δυνηθ ν κοιμσ τν λεγχον της συνειδσες της, οτε ν τας δυστυχαις οτε ν τας ετυχαις της!
φ' ς στιγμς μαθον τν θλιβερν της στοραν, συνεκντρωσα λην μου τν προσοχν ες τ πς ν' νακουφσω τν καρδαν της, προσπαθν ν παραστσω ες ατν φ' νς μν τ προμελτητον κα βολητον το μαρτματος, φ' τρου δ τν κραν το Θεο εσπλαγχναν, τν δικαιοσνην ατο, τις δν νταποδδει σα ντ σων, λλ κρνει κατ τος διαλογισμος κα τς προθσεις μας. Κα πρξεν καιρς καθ' ν πστευον, τι α προσπθεια μου δν μειναν νεπιτυχες.

 
ΘΕΜΑΤΑ

Α. Στο αφηγηματικό έργο του Βιζυηνού είναι έντονη επίδραση τόσο της γενέθλιας γης, όσο και της φαναριώτικης και ευρωπαϊκής παιδείας του. Μπορεί να επιβεβαιωθεί η παραπάνω άποψη μέσα από τα παραπάνω αποσπάσματα;
15 μονάδες

Β1. Ο αφηγητής αισθάνεται ένοχος καθώς βιώνει μέσα του τη σύγκρουση ανάμεσα στην αγάπη για την αδελφή του και την πίκρα για τη στέρηση της μητρικής στοργής. Σε ποια σημεία του κειμένου φαίνεται η σύγκρουση;
20 μονάδες

Β2. Γιατί η μητέρα θεωρεί την «παίδεψι» από την Κατερινιώ «παρηγοριά και ελαφροσύνη»;
20 μονάδες

Γ. Ποια είναι η οπτική γωνία της αφήγησης και πώς λειτουργεί στην πρόσληψη του έργου από τον αναγνώστη;
20 μονάδες

Δ. Αφού μελετήσετε το ποίημα του Γ. Βιζυηνού, «Επί του τάφου του πατρός μου», να το συγκρίνετε με το διήγημα του Βιζυηνού ως προς τη μορφή και το περιεχόμενό του.
25 μονάδες

Επί του τάφου του πατρός μου

Ξύπνα, πατέρα! χαραυγ
τ
ν οραν χρυσώνει,
 κι
᾿  λη ξυπν μαύρη γ.
Ξύπνα κα
σ μ τν Αγή, ν᾿ κούσουμε τ᾿ ηδόνι.
Εναι τ νειρο μακρ
πο βλέπεις ατο πέρα;
Κοιμήθηκες, κι
᾿ μουν μικρό,
κι
᾿ ς ν τελείωση τ πικρό, τράνεψα, πατέρα!
Θυμσαι; Μ᾿ κλεψες φιλ
μι
᾿μέρα παιχνιδιάρη,
κα
μ᾿ επες - φτερο πουλί,
χρειάζεσαι καιρ
πολ ν γένης παλλικάρι. –

ρθ᾿ καιρός. Νμαι τρανό!
 Διέ με, καλ
πατέρα,
Σο ᾿τράνεψα· μά... ρφανό!
Στ
δρόμο, ᾿πού συχν περν, μ επανε μι ᾿μέρα.

-Περν τ δόλιο τ᾿ ρφανό!
γνώρισε πατέρα!
ν χασε τρι χρον!
- Μοιάζει σ
ν ρημο πτηνό! - ς τ χαρ μητέρα!

Πές μου, πατέρα, τν αγή,
᾿πού καίει τ λιβάνι
μάνα κα μυρολογε,
μυρωδι περν τ γ; ᾿Μπορε ν σ ζεστάνη;

Τ βράδυ πώρχομαι γοργ
Μ ᾿φώναζες ν κοιμηθ
στ
σπλαχνικ πλευρό σου.
- λα, μικρό, ν ζεσταθ. -
Κι
᾿ γ πετοσα ν χωθ στν κόρφο τ γλυκό σου.