ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ

Ενδεικτικές απαντήσεις Γ λυκείου
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η κατά την Αναγέννηση ανθρωποκεντρική και δημιουργική θεώρηση του κόσμου σήμερα εμφανίζεται με την εικόνα του ατόμου-καταστροφέα, στρεβλώνοντας την έννοια "ατομικισμός", στον οποίο στηρίχθηκε ο δυτικός πολιτισμός. Η επιθυμία για επιβολή και κυριαρχία των ισχυρών του χρήματος και των όπλων συγκρούεται με τις θεοκρατικές και επεκτατικές βλέψεις μειοψηφούντων, αλλά λαοπλάνων δογματικών της θρησκείας, με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να απαξιώνεται ως οντότητα και να καθίσταται παρατηρητής-θύμα σε έναν κόσμο παράλογο. Οι ηθικές αξίες του παρελθόντος ποδοπατούνται από το, χωρίς αναστολές, σήμερα, ενώ οι δήθεν αντικρουόμενοι πολιτισμοί τροφοδοτούν το ίδιο μίσος οδηγώντας τον ανθρώπινο πολιτισμό στην ίδια για όλους, ανεξαρτήτου προελεύσεως, καταστροφή.

Β1: Στη διάρκεια της Αναγέννησης ο άνθρωπος παραμέρισε τις θεοκρατικές αντιλήψεις του Μεσαίωνα και έδειξε απόλυτη εμπιστοσύνη στη λογική ικανότητα του ανθρώπου. Ακολουθώντας τα πρότυπα του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού ύψωσε το κάθε άτομο σε κέντρο και κριτή του κόσμου, καθιέρωσε την αυτονομία της συνείδησης, την ελευθερία σκέψης, έρευνας και έκφρασης. Ο αναγεννησιακός άνθρωπος είχε μια ανθρωποκεντρική αντίληψη του κόσμου και έθεσε τα θεμέλια του νεότερου πολιτισμού μας.
Αντίθετα, σήμερα επικρατεί ο ατομικισμός του πλουτισμού, της επικράτησης του χρήματος, η χωρίς αναστολές εκμετάλλευση ατόμων και χωρών στο όνομα του κέρδους. Αυτός ο ατομικισμός εκδηλώνεται από άτομα ή οργανωμένα συμφέροντα που επιβάλλονται πολιτικά και στρατιωτικά στηριζόμενα στη δύναμη που τους δίνουν τα όπλα ή τα χρήματα που διαθέτουν.
Δηλαδή, σήμερα ατομικιστής είναι αυτός που ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τον εαυτό του, αδιαφορώντας για τους άλλους και μάλιστα εκμεταλλευόμενος τους γύρω του.

Β2 α)Μπορούμε γενικά να πούμε ότι με την επανάληψη της λέξης "ατομικισμός" εξασφαλίζεται και η ενότητα των παραγράφων με το θέμα του κειμένου και η συνοχή των παραγράφων μεταξύ τους. Ειδικότερα, όμως, η συνοχή των παραγράφων μεταξύ τους, με τη σειρά που διατάσσονται, επιτυγχάνεται με τις διαρθρωτικές φράσεις και λέξεις:
"Έξι αιώνες αργότερα" (χρονική σχέση), "Απ' τη μια", (επιμεριστικό), "Απ' την άλλη" (επιμεριστικό), "Η απάντηση των πρώτων στους δεύτερους" (συμπληρωματική σχέση) και "Αποτέλεσμα" (συμπέρασμα).

Β2 β) Η παράγραφος αναπτύσσεται με παραδείγματα. Η τεκμηρίωση της θεματικής πρότασης: "Ο δημιουργικός, ζείδωρος, απελευθερωτικός ατομικισμός της Αναγέννησης έχει διαστραφεί σε καταστροφικόν ατομικισμό πάντων κατά πάντων..."γίνεται με την παράθεση παραδειγμάτων: "Ηλατρεία του λογικού έχει εκτοπιστεί από τη βασιλεία του παραλογισμού ", "η ελευθερία σκέψης και κρίσης αποτελεί κακούργημα "...

Β3 α) «τερατώδεις μανιχαϊσμούς»5η §, «κυνήγια μαγισσών» 5η §, «αόρατες πυρές» 5η §.
Β3 β) αναιρεί = ανατρέπει, καταρρίπτει
Ολοκληρωτικής = πλήρους, απόλυτης
ζείδωρος = ζωογόνος, ζωοδότης
Συνθλίβει = καταστρέφει
συδαυλίζει = υποδαυλίζει
Β3 γ) συρρίκνωση(5η §) ≠ αύξηση
παραλογισμού(6η §) ≠ λογικού
αμέτρητες(6η §) ≠ ευάριθμες
διεξοδικός(9η §) ≠ επιγραμματικός
έλλογο(10η §) ≠ άλογο, παράλογο

Β4 α) το πρώτο πρόσωπο πλ. Δηλώνει ότι μιλά εκ μέρους του συνόλου της κοινής γνώμης, είναι και αυτός μέτοχος του προβλήματος, συλλογικότητα, αμεσότητα κλπ.
Το γ’ πρόσωπο δηλώνει ουδετερότητα, αμεροληψία, σκεπτικό που γενικεύεται και μπορεί να οδηγήσει σε ορθά συμπεράσματα
Β4 β) το σχόλιο της 10ης § τα αποσιωπητικά(αποθάρρυνση, αποστροφή) και τα εισαγωγικά για τη λέξη «αιρετική»(ειρωνεία, η λέξη χρησιμοποιείται μεταφορικά, ενθάρρυνση).

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΘΕΜΑΤΟΣ
Ατομικισμός είναι η προσήλωση του ανθρώπου στον εαυτό του, η θεώρηση του κόσμου με κέντρο το "εγώ".
Αίτια επικράτησης του ατομικισμού σήμερα
• Η άξενη μορφή των πόλεων: αποπροσωποποίηση, μαζοποίηση, δεν ευνοείται
η ανθρώπινη επικοινωνία.
• Η τεχνοκρατική αντίληψη της ζωής: η ψυχρή λογική σε βάρος του συναισθήματος.
• Η έκπτωση των ηθικών αξιών: απουσία σεβασμού, επικράτηση ανταγωνισμού.
Η αξία των πραγμάτων τίθεται πάνω από τον άνθρωπο.
• Η υλιστική νοοτροπία και ο καταναλωτισμός: εξοντωτικοί ρυθμοί ζωής, υπερεργασία, έλλειψη ελεύθερου χρόνου, απουσία διάθεσης για επαφή με τον συνάνθρωπο.
• Η κρίση φορέων κοινωνικοποίησης: δεν καλλιεργούν την κοινωνική συνείδηση,
η παιδεία είναι τεχνοκρατική,-δε μεταγγίζει αξίες.
• Η έλλειψη ιδανικών, η ανυπαρξία κοινών στόχων που να ενώνουν τους ανθρώπους, η μη συμμετοχή στα κοινά, το αντιπαραδοσιακό κλίμα (απουσία συνεκτικών δεσμών).
• Η αδυναμία σύναψης ουσιαστικών διαπροσωπικών σχέσεων.

Συνέπειες
• Ο άνθρωπος γίνεται αντικοινωνικός, αλλοτριώνεται, αδιαφορεί για τον συνάνθρωπο. Περιχαρακώνεται (μοναξιά, ανασφάλεια) .
• Δε συνειδητοποιεί τις υποχρεώσεις του, ενώ αντίθετα γίνεται απαιτητικά διεκδικητικός.
• Χάνει την ευαισθησία του, γίνεται κυνικός και ανάλγητος στον ανθρώπινο
πόνο.
• Οι ανθρώπινες σχέσεις γίνονται τυπικές και απρόσωπες, συχνά μάλιστα, ανταγωνιστικές.
• Διασπάται η κοινωνική αρμονία και ισορροπία. Διογκώνονται τα παθογενή
φαινόμενα (βία, εγκληματικότητα, ναρκωτικά κ.ά.).
• Εξαφανίζονται οι αξίες της συνεργασίας, της άμιλλας, της αλληλεγγύης
(αδύνατη η ανάπτυξη της κοινωνίας).
• Καταπατώνται τα ανθρώπινα δικαιώματα.
• Αδιαφορία για τα κοινά - ο άνθρωπος θεατής των εξελίξεων στο πολιτικό επίπεδο(υπονομεύεται η δημοκρατία).
Τρόποι αντιμετώπισης
• Ευθύνη φορέων κοινωνικοποίησης:
α) Οικογένεια: να εθίζει στο διάλογο, στη συνεργασία, στην αλληλεγγύη.
β) Εκπαίδευση: να μεταλαμπαδεύει αξίες, όχι μόνο με το περιεχόμενο των σπουδών αλλά και με ποικίλες εκδηλώσεις (πολιτιστικές - αθλητικές).
γ) Εκκλησία: ανάπτυξη ανθρωπιστικών δραστηριοτήτων.
• ΜΜΕ: προβολή υγιών προτύπων, εκπομπές - συζητήσεις που να προβάλλεται
η σημασία της συλλογικότητας και της συμμετοχής στα κοινά.
• Πνευματικοί άνθρωποι: με τον τρόπο ζωής και το έργο τους να αποτελούν
σημείο αναφοράς, ιδιαίτερα των νέων.
• Προβαλλόμενα πρότυπα (αθλητές, ηθοποιοί...): συμμετέχοντας οι ίδιοι στα
κοινωνικά δρώμενα.
• Πολιτεία: ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης στα αστικά κέντρα, δημιουργία
αθλητικών χώρων και πολιτιστικών κέντρων.
• Κατά τόπους φορείς: με εκδηλώσεις, ενημερωτικές συζητήσεις.
• Ατομική ευθύνη: αλλαγή στάσης ζωής - επαναπροσδιορισμός αξιών. Απαλλαγή από τη μανία του καταναλωτισμού, πνευματική καλλιέργεια, ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπο, συμμετοχή σε συλλογικές δραστηριότητες (προστασία περιβάλλοντος, πολιτιστικές εκδηλώσεις κ.ά.), ενδιαφέρον για τα κοινά.

ΕΚΘΕΣΗ

Η καμπάνα
Πασίγνωστο είναι πως τα κυριότερα χαρακτηριστικά της Αναγέννησης στάθηκαν ο ανθρωπισμός (ουμανισμός) και ο ατομικισμός (Individualisme). Παραμερίζοντας τα θρησκευτικά δόγματα και ακολουθώντας τα πρότυπα του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, ο αναγεννησιακός άνθρωπος θεοποίησε το λογικό του ανθρώπου, ύψωσε το κάθε άτομο σε κέντρο και κριτή του κόσμου, καθιέρωσε την αυτονομία της συνείδησης, την ελευθερία σκέψης, έρευνας, έκφρασης, πράξης - και θεμελίωσε τον νεότερο πολιτισμό μας.
Έξι αιώνες αργότερα, και ύστερα από δυο τρομερούς και ανθρωποβόρους πολέμους, που βρισκόμαστε; Μπροστά σ' έναν άλλον ατομικισμό, που αναιρεί πρόρριζα τον αναγεννησιακό - και, συνακόλουθα, τις πολιτισμικές κατακτήσεις του καιρού κείνου.
Απ’ τη μια, ο άκρατος ατομικισμός του πλουτισμού, ο ατομικισμός της απόλυτης χρηματοκρατίας, η αχαλίνωτη επιδίωξη απεριόριστου κέρδους, με όποια θυσία των άλλων, ατόμων (δικών και ξένων) και χωρών ολόκληρων. Και απαραίτητη προϋπόθεση - ο ατομικισμός της επιβολής οικονομικής και πολιτικοστρατιωτικής παγκυριαρχίας, με πρωτολάτες τα άτομα ή τις ομάδες οργανωμένων συμφερόντων, που κρατάνε τα κλειδιά των οπλοστασίων και των χρηματοκιβωτίων. (Άλλωστε, από παλιά, δεν χαρακτηρίζεται «ατομικιστής» όποιος δε νοιάζεται παρά για το τομάρι του και την τσέπη του, αδιαφορώντας για - και εκμεταλλευόμενος τους γύρω του;)
Απ' την άλλη, ο ατομικισμός της βίαιης εξόντωσης των άλλων, ο ατομικισμός της θεοκρατίας και της τρομοκρατίας, ο ατομικισμός της ολοκληρωτικής επιβολής και παγκυριαρχίας ενός θρησκευτικού δόγματος, απόλυτα σκοταδιστικού και τυραννικού, με στρατηλάτες μερικά άτομα, ομάδες, οργανώσεις, που αποτελούν - μην το ξεχνάμε - μια ελάχιστη μειοψηφία ανάμεσα στους απλούς πιστούς αυτής της θρησκείας.
Η απάντηση των πρώτων στους δεύτερους εκτρέφει σαρωτικές πολεμικές επιθέσεις (όπως στο Αφγανιστάν), «προληπτικούς» πολέμους (όπως στο Ιράκ), τεράστιους εξοπλισμούς (προς όφελος ξέρουμε ποιών), τερατώδεις μανιχαϊσμούς («'Η είστε μαζί μας ή είστε με τους τρομοκράτες», «οι διαφωνούντες είναι εχθροί της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της πατρίδας»), συρρίκνωση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, στρατοδικεία και στρατόπεδα, κυνήγια μαγισσών, όπου οι αόρατες πυρές είναι πιο φοβερές απ' τις ορατές.
Αποτέλεσμα: Ο δημιουργικός, ζείδωρος, απελευθερωτικός ατομικισμός της Αναγέννησης έχει διαστραφεί σε καταστροφικόν ατομικισμό πάντων κατά πάντων... η λατρεία του ανθρώπινου λογικού έχει εκτοπιστεί από τη βασιλεία του παραλογισμού... η ελευθερία σκέψης και κρίσης αποτελεί κακούργημα... δίκαιο και άδικο, αθώοι και ένοχοι, αλήθεια και απάτη ταυτίζονται, με συνοπτικές διαδικασίες... η ζωή έχει χάσει κάθε αξία (τα άφταιγα θύματα δεν είναι παρά αριθμοί και στατιστικές)... το πέλμα του τρόμου συνθλίβει όλο τον πλανήτη... ο ανθρωπισμός έχει τσαλαπατηθεί από την πιο ακραία απανθρωπία... η λαμπερή Αναγέννηση έχει δώσει τη θέση της σε αμέτρητες, ζοφερές τερατογενέσεις...
Οι πιο φωτισμένοι και φωτοδότες του παλιού εκείνου καιρού οραματίζονταν «έναν εξαίσιο νέο κόσμο» ελευθερίας, αλληλοσεβασμού, αλληλεγγύης - που ο ποιητής John Donne τον συμπύκνωνε έτσι: «Κάθε ανθρώπου ο θάνατος με φτωχαίνει, επειδή είμαι δεμένος με την Ανθρωπότητα». Σήμερα, το όραμα των νέων ατομικιστών είναι να πλουτίζουν ακόρεστα απ' τους άλλους, να κυριαρχούν ανεμπόδιστα πάνω στους άλλους, να θανατώνουν αδίστακτα τους άλλους.
Ο πρόεδρος Μπους διακήρυττε πρόσφατα (20.9): «Κανένας και ποτέ δεν επιτρέπεται να αμφισβητήσει τη στρατιωτική υπεροχή μας». Και, φυσικά, την οικονομική και πολιτικοστρατιωτική παντοκρατορία του. Που διασφαλίζεται με ποιον τρόπο; Μα με τον ανελέητο πόλεμο εναντίον όλων των αμφισβητιών...
Ο επίδοξος κοσμοκράτορας Οσάμα Μπιν Λάντεν ορέγεται να γίνει αρχηγέτης του Ισλάμ, μέγας Χαλίφης, με απώτερο στόχο την εξόντωση κάθε αλλόθρησκου και την εξάπλωση της θρησκείας του - δηλαδή, της εξουσίας του - σ' όλη την Οικουμένη (Ένας απόστολός του που κατοικοεδρεύει στο Λονδίνο, ο «σεΐχης» Αμπού Χάμζα αλ-Μασρί, είναι πιο γραφικά διεξοδικός: «Η δημοκρατία αποτελεί βλασφημία», «οι άνθρωποι που επικαλούνται την ελευθερία σαν δικό τους θεό, καταστρέφουν τον πλανήτη μας», «θα έρθει μια μέρα που όλος ο κόσμος θα είναι υπό τον νόμο του Αλλάχ». Με ποιόν τρόπο; Μα με τον τρόπο των δίδυμων πύργων της Νέας Υόρκης, του Μεγάρου Πολιτισμού της Μόσχας και με τα παρόμοια θεόσταλτα και κοσμοσωτήρια...
Συνακόλουθα: Ένθεν κακείθεν, καταδικάζεται σαν έγκλημα καθοσιώσεως κάθε αμφισβήτηση, κάθε «αιρετική» σκέψη, κάθε ελευθερία αντίθετης έκφρασης, δηλαδή καταδικάζεται ο ίδιος ο άνθρωπος ως έλλογο και αυτοπροσδιοριζόμενο ον...
Μιλάνε και ξαναμιλάνε για «σύγκρουση πολιτισμών» Δύσης και Ανατολής. Αλλά μ' αυτές τις συνθήκες - όπου ο ένας ατομικισμός τρέφει τον άλλον, η μια βία σπηρουνίζει την άλλη, το ένα ολοκαύτωμα συδαυλίζει το άλλο - βαδίζουμε ακατάσχετα σε κατάρρευση του πολιτισμού ολόκληρου, όποιο χρώμα και προσανατολισμό κι αν έχει.
Το ποίημα του John Donne που μνημόνευσα πιο πάνω, καταλήγει: «Μη ρωτάς, λοιπόν, για ποιόν χτυπά η καμπάνα. Χτυπάει για σένα». Χτυπάει για όλους μας. Αλλά ποιοί την ακούνε;

Μάριος Πλωρίτης, Το ΒΗΜΑ, 10/11/2002
Σημειώσεις:
πρωτολάτης = αυτός που ηγείται, που έχει αναλάβει την αρχηγία.
μανιχαϊσμός = πρόκειται για αίρεση του 3ου αι. που ιδρύθηκε από τον Μανιχαίο. Σύφωνα με την αίρεση αυτή ο κόσμος κυβερνάται από τις δυνάμεις του φωτός και του σκότους(καλό και κακό αντίστοιχα). Συνεπώς μεταφορικά χρησιμοποιείται για να δηλωθεί οποιαδήποτε δυαρχική αντίληψη.

ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου.

Β1. «Έξι αιώνες αργότερα, και ύστερα από δυο τρομερούς και ανθρωποβόρους πολέμους, που βρισκόμαστε; Μπροστά σ' έναν άλλον ατομικισμό, που αναιρεί πρόρριζα τον αναγεννησιακό - και, συνακόλουθα, τις πολιτισμικές κατακτήσεις του καιρού κείνου»: να σχολιάσετε την άποψη του Μ. Πλωρίτη σε ένα κείμενο 2-3 παραγράφων.

Β2. α) Να καταγράψετε τις λέξεις ή τις εκφράσεις που βοηθούν στη συνοχή μεταξύ των έξι πρώτων παραγράφων και τις σχέσεις που αυτές δηλώνουν. β) Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η έκτη παράγραφος του κειμένου;

Β3. α) Να καταγράψετε 3 παραδείγματα συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας. β) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου. γ) συρρίκνωση(5η §), παραλογισμού(6η §), αμέτρητες(6η §), διεξοδικός(9η §), έλλογο(10η §): να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις λέξεις.

Β4. α) Για ποιο λόγο ο αρθρογράφος επιλέγει να αναφερθεί άλλοτε στο α’ πρόσωπο πληθυντικού και άλλοτε στο γ’ πρόσωπο; Αναφέρατε ένα παράδειγμα για κάθε περίπτωση. β) Να βρείτε το σχόλιο της 10ης παραγράφου.

Γ. Ως εκπρόσωπος του σχολείου σας αναλαμβάνετε να παρουσιάσετε σε μαθητές σχολείων της περιφέρειας τις απόψεις σας για την αναγκαιότητα της καλλιέργειας υπερατομικής συνείδησης, ιδιαίτερα στην εποχή μας. Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σε ένα κείμενο 500-600 λέξεων.